งานบุญ ฮีต 12 ของชาวอีสาน

บุญเข้ากรรม
เดือนอ้าย หรือ เดือนเจียง โดยพระสงฆ์จะมีการเข้ากรรม  หรือ เข้า ปริวาส เพื่อเป็นการล้าง มลทิน อาบัติต่างๆ  โดยจะอยู่กับประมาณ 6-9 วันหลังจากนั้น
ชาวบ้านก็จะมาถวาย อาหาร เช้าและเพล  มีความเชื่อว่าถ้าใครได้มาทำบุญในช่วงนี้  จะได้รับบุญบารมีมาก
 บุญคูณลาน หรือ บุญกุ้มข้าว
ช่วงเดือนที่สองของไทย จะมีประเพณีอีสานที่ชื่อว่า  บุญคูณลาน  หรือ บุญกุ้มข้าว จะเป็นการเฉลิมฉลองการเก็บเกี่ยวทำนาทำไร่เสร็จกัน  ก็จะนำข้าวหรือผลผลิต
มาถวายวัด  เพื่อทำนุบำรุงศาสนาต่อไป  ก็จะการปฏิบัติแบบนี้ทุกๆปี ในเดือนสองของไทย
 บุญข้าวจี่
ช่วงเดือนที่สามของไทย  ชาวอีสานจะมีประเพณีที่เรียกว่า บุญข้าวจี่ จะมีการเลี้ยงพระภูมิเจ้าที่ ตามท้องนา ที่คอยดูแลผลผลิตทางการเกษตร
และจะมีพิธีการต่างๆ  ทำบุญแผ่กุศลให้กับผีบรรพบุรุษที่ล่วงลับไปด้วย แล้วจะมีการทำข้าวจี่ โดยใช้ข้าวเหนี่ยวปั้นเป็นก้อนกลมสอดไส้น้ำตาลหรือน้ำอ้อย
ชุบไข่ปิ้งจนเหลือง แล้วนำไปถวายพระพร้อมอาหารคาวหวาน ตามศรัทธา
 บุญพระเหวด  หรือ บุญพระเวส
พอเข้าช่วงเดือนสี่ของไทย ก็จะมีประเพณีที่ชาวอีสานเรียกว่า  บุญพระเหวด  บุญพระเวส ก็จะมีการฟังเทศน์ฟังธรรม แห่พระเวสสันดรเข้าเมือง
ชาวบ้านก็จะมีการไปตั้งขบวณพิธีกันตามป่าใกล้ๆหมู่บ้าน  แล้วก็มีการทำพิธีกรรมทางศาสนาก่อนที่ป่านั้นๆ  แล้วจึงมีการแห่เฉลิมฉลองการเข้าเมือง
อีกครั้งของพระเวสสันดรชาดก ซึ่งเป็นอีกหนึ่งชาติของพระพุทธเจ้า  กิจกรรมก็จะมีการ เทศน์มหาชาติ
บุญสรงน้ำ หรือ เทศกาลสงกรานต์
ช่วงเดือนที่ห้าของไทย หรือ 13 เมษายน ของทุกปี  ก็จะมีประเพณีที่เรียกว่า  ประเพณีสรงน้ำ หรือ สงกรานต์  ซึ่งชาวอีสานที่ไปทำงานต่างพื้นที่ก็จะกลับมา
ที่บ้านถิ่นกำเนิดตัวเอง เพื่อจะได้ร่วมงาน  กิจกรรมของชาวอีสานก็จะมีการ   นำพระคู่บ้านคู่เมืองของแต่ละพื้นที่มาสรงน้ำ  หรือเป็นการทำความสะอาดพระพุทธรูป
ต่างๆในรอบหนึ่งปี  ตามความเชื่อของชาวบ้านถือว่ามีความศักสิทธิ์  น้ำที่ได้จากการล้างพระพุทธรูป ชาวบ้านก็จะนำเก็บมาเป็นสิริมงคลต่อไป  ช่วงนี้ตามจังหวัดต่างๆ ของอีสานจะมีความคึกคักอย่างมาก

บุญบั้งไฟ
เดือนหกของไทย ชาวอีสานมีความเชื่อในเรื่องพญาแถน ที่เป็นเทพเทวดาที่ดูแลในเรื่องน้ำเรื่องฝน การจุดบุญบั้งไฟ ชาวอีสานเชื่อว่าเป็นการบูชาพญาแถน ให้บันดาลฝนมาให้กับชาวบ้านได้ทำนากันอย่างอุดมสมบูรณ์  ก็จะมีกิจกรรมต่างๆมากมาย และที่เป็นไฮไลน์ คือการจุดบั้งไฟ  ที่ในปัจจุบันมีการทำบั้งไฟหลากหลายแบบหลายประเภท เป็นช่วงที่มีเงินสะพัดในหมู่บ้านนั้นๆที่มีการจัดงานบุญบั้งไฟ
บุญชำฮะ หรือ ชำระ
เดือนเจ็ดของไทย ชาวอีสานมีบุญชำฮะหรือชำระ มีความเชื่อว่าเมื่อถึงเดือนเจ็ดก็จะทำการชำระบาปต่างๆของตัวเองให้สะอาด บริสุทธิ์  ก็จะมีการทำบุญ ฟังเทศน์ ฟังธรรม  บางพื้นที่เรียกว่า บุญเบิกบ้าน
บุญเข้าพรรษา
เดือนแปดบุญเข้าพรรษา  เป็นประเพณีหลักของชาวพุทธอยู่แล้ว ก็จะมีการถวายผ้าอาบน้ำฝน เครื่องอัฐบริขารของพระสงฆ์เพื่อใช้ในการจำพรรษาช่วงฤดูฝน ส่วนชาวบ้านก็มีการจัดพิธีแห่ต้นเทียน  ประกวดต้นเทียนต่างๆ มีการละเล่น กิจกรรมต่างๆ ตามแต่พื้นที่นั้นๆ
บุญข้าวประดับดิน
เดือนเก้าบุญข้าวประดับดินเป็นบุญที่แสดงถึงความกตัญญูต่อบรรพบุรุษเพราะมี ความเชื่อว่าเมื่อถึงเดือนเก้า ญาติพี่น้องที่ล่วงลับไปแล้วจะมาเยี่ยมญาติที่โลกมนุษย์ จึงมีการจัดข้าวปลา อาหาร คาวหวาน ไปไว้ที่วัดตาม ที่เก็บอัฐิธาตุของบรรพบุรุษ เพื่อแสดงถึงความกตัญญู ก็จะทำกันในช่วง ตีสามถึงตีสี่ของเดือนเก้า
บุญข้าวสาก หรือ บุญฉลาก
เดือนสิบ ขึ้น 15 ค่ำ จะมีการทำบุญอุทิศส่วนกุศลให้กับญาติบรรพบุรุษที่ล่วงลับไปแล้ว โดยการจัดข้าวปลา อาหารใส่ห่อ เขียนชื่อ แล้วให้กับพระภิกษุสงฆ์ได้จับฉลากว่าจะได้ของใคร คนที่จับได้ก็จะเป็นเจ้าภาพในวันนั้นไป

บุญออกพรรษา
เดือนสิบเอ็ดบุญออกพรรษา เป็นวันสุดท้ายที่พระสงฆ์จะอยู่จำพรรษาในช่วงฤดูฝน  ในช่วงนี้พระสงฆ์ก็จะแสดงอาบัติต่อพระแก่พรรษาแล้วว่ากล่าวตักเตือนกันใน หมู่สงฆ์  ชาวบ้านก้มีพิธีตักบาตรเทโว  แห่ปราสาทผึ้ง ทำโคมไฟ ทำโคมลม โคมลอยในวันออกพรรษา
บุญกฐิน
เดือนสิบสองหลังเดือนออกพรรษา เป็นช่วงแรมหนึ่งค่ำเดือนสิบเอ็ด ถึง ขึ้นสิบห้าค่ำเดือนสิบสอง ก็จะมีการถวายผ้ากฐิน เครื่องอัฐบริขารให้กับพระสงฆ์ มีความเชื่อว่าใครได้ทำกฐินจะได้บุญมาก  ก็จะมีการเจริญพระพุทะมนต์ ถวายผ้ากฐิน ชาวบ้านก็จะมีการจุดพลุและตะไล  ตามความเชื่อของคนอีสาน

เรียบเรียง โดย เอฟ ฟอร์ด
รูปภาพ โดย Esanphoto.com